Enamel là gì? Vì sao đồng hồ Enamel lại đắt đến vậy?

Trong thế giới đồng hồ cao cấp, enamel luôn được giới mộ điệu nhắc đến như một biểu tượng của vẻ đẹp tinh xảo và giá trị bền vững. Những mặt số tráng men cuốn hút bởi chiều sâu của màu sắc và sự chỉn chu trong từng chi tiết, khiến chúng trở thành sự lựa chọn sưu tầm hàng đầu. Vậy enamel là gì và điều gì khiến đồng hồ enamel luôn có sức hút mạnh mẽ đến vậy? Cùng TopWatch tìm hiểu ngay nhé.

Enamel là gì?

Enamel là lớp men thủy tinh được tạo nên bằng cách nung hỗn hợp bột khoáng ở nhiệt độ cao, để lại trên bề mặt một lớp men cứng, bóng và rực rỡ màu sắc. Khi áp dụng lên mặt số đồng hồ, enamel mang đến độ bền ấn tượng, giữ màu tuyệt đối theo thời gian và tạo nên những hiệu ứng ánh sáng sâu, trong, gần như phát sáng từ bên trong.

Tại sao đồng hồ enamel lại đắt và được đánh giá cao?

Đồng hồ enamel sở hữu giá trị đặc biệt bởi mỗi mặt số tráng men là kết tinh của kỹ thuật thủ công tinh vi và thời gian lao động đầy rủi ro. Enamel chỉ đẹp khi được nung ở nhiệt độ cao, nhưng chính quá trình này lại khiến tác phẩm dễ nứt, cháy hoặc đổi màu ngoài ý muốn. Tỷ lệ thất bại cao đến mức một nghệ nhân phải làm đi làm lại nhiều lần mới đạt được bề mặt hoàn hảo, không tì vết.

Bên cạnh đó, enamel giữ màu vĩnh viễn theo thời gian, không phai, không lão hóa dưới ánh sáng hay nhiệt độ. Kỹ nghệ tráng men lại không thể sản xuất hàng loạt. Tất cả đều được tạo ra bằng tay, yêu cầu nghệ nhân dày dạn kinh nghiệm và lượng thời gian chế tác kéo dài hàng tuần, thậm chí hàng tháng. Sự giới hạn này khiến đồng hồ enamel trở nên hiếm và được giới sưu tầm săn đón.

Cuối cùng, giá trị thẩm mỹ của enamel là điều không kỹ thuật hiện đại nào có thể sao chép: màu sắc có chiều sâu, ánh sáng lan tỏa mềm mại và bề mặt mịn như gương tạo nên cảm giác sang trọng độc nhất. Đây chính là lý do đồng hồ tráng men không chỉ đắt, mà còn được xem là đỉnh cao nghệ thuật của chế tác đồng hồ truyền thống.

Nguồn gốc ra đời trường phái Enamel trong đồng hồ

Kỹ thuật enamel không xuất hiện đầu tiên trong đồng hồ mà bắt nguồn từ nghệ thuật trang trí cổ xưa. Từ thời Ai Cập, Hy Lạp đến La Mã, men thủy tinh đã được sử dụng để trang trí đồ trang sức và vật phẩm tôn giáo. Đến thời Trung cổ, kỹ thuật này tiếp tục phát triển mạnh tại châu Âu, đặc biệt ở Pháp và Ý, nơi các nghệ nhân chế tác đồ kim hoàn đưa enamel lên một tầm cao mới về tính thẩm mỹ.

Bước ngoặt diễn ra vào thế kỷ 16, khi kỹ nghệ chế tác đồng hồ cơ khí bắt đầu hình thành và phát triển ở Thụy Sĩ và Pháp. Các nghệ nhân nhanh chóng nhận ra rằng mặt số đồng hồ là nơi lý tưởng để áp dụng kỹ thuật tráng men. Enamel giúp mặt số không bị oxy hóa, không phai màu và có thể giữ được vẻ sáng bóng trong hàng trăm năm, điều mà kim loại hay sơn truyền thống không thể mang lại.

Sang thế kỷ 17–18, trường phái enamel trong đồng hồ chính thức định hình với sự xuất hiện của những phong cách tráng men mang tính nghệ thuật cao như Grand Feu, Champlevé, Cloisonné hay Miniature Enamel Painting. Nhiều chiếc đồng hồ bỏ túi thời kỳ này được xem là kiệt tác, kết hợp hoàn hảo giữa kỹ thuật cơ khí và nghệ thuật tráng men tinh xảo.

Đến thời kỳ đồng hồ đeo tay thế kỷ 20, mặc dù công nghệ sản xuất hiện đại mở ra nhiều vật liệu mới, enamel vẫn giữ vị trí đặc biệt. Các thương hiệu cao cấp như Jaeger-LeCoultre, Patek Philippe, Vacheron Constantin hay Breguet tiếp tục duy trì nghệ thuật này như một biểu tượng của kỹ nghệ truyền thống. Mỗi mặt số enamel được xem như một tác phẩm “bất tử”, không lệ thuộc thời gian cũng không bị đào thải bởi xu hướng.

Ngày nay, enamel trong đồng hồ không chỉ là kỹ thuật trang trí lâu đời mà còn là biểu tượng của tay nghề thủ công đỉnh cao. Sự ra đời của trường phái này là kết quả của hàng thế kỷ tích lũy nghệ thuật, kỹ thuật và niềm đam mê của các nghệ nhân, tạo nên một kho tàng di sản mà ngành đồng hồ vẫn trân trọng và gìn giữ cho đến hiện tại.

Các kỹ thuật tráng men Enamel thường gặp

Grand Feu (Kỹ thuật lửa lớn)

“Grand Feu” trong tiếng Pháp có nghĩa là “Lửa lớn”, đúng với bản chất của kỹ thuật này khi mặt số được nung ở nhiệt độ khoảng 800–900°C nhiều lần liên tiếp. Dưới sức nóng khắc nghiệt đó, lớp men dần tan chảy, liên kết chặt với bề mặt kim loại và tạo nên màu sắc sâu, mịn, bóng cùng độ bền gần như vĩnh viễn.

Grand Feu được xem là một trong những kỹ thuật enamel cao cấp nhất, là biểu tượng cho trình độ tinh xảo và sự kiên nhẫn của nghệ nhân.

Cloisonné (Kỹ thuật tráng men ngăn)

Cloisonné là kỹ thuật nơi những sợi vàng cực mảnh được uốn cong và gắn lên mặt số để tạo thành các “ngăn” nhỏ li ti. Mỗi ngăn lại được lấp đầy bằng men màu khác nhau rồi đem nung, từng lớp men hòa quyện với đường viền kim loại tạo nên bức tranh sống động.

Nhờ khả năng phân chia mảng màu rõ ràng, Cloisonné thường được dùng để thể hiện phong cảnh, bản đồ hay các họa tiết nghệ thuật phức tạp với độ chi tiết rất cao.

Champlevé (Kỹ thuật tráng men chạm nổi)

Với Champlevé, nghệ nhân không tạo ngăn bằng kim loại mà chạm khắc trực tiếp lên bề mặt kim loại của mặt số, tạo ra những rãnh sâu hoặc mảng lõm theo thiết kế định trước. Men sau đó được đổ vào các vùng này rồi đem nung cho đến khi bề mặt trở nên phẳng và bóng. Sự đối lập giữa phần kim loại nổi và vùng men màu tạo nên hiệu ứng tương phản mạnh, mang lại vẻ đẹp cổ điển, vững chãi và đầy chiều sâu.

Plique-à-jour (Kỹ thuật tráng men trong suốt)

Plique-à-jour thường được ví như nghệ thuật kính màu thu nhỏ trên cổ tay. Khác với các kỹ thuật khác, men được nung mà không có nền kim loại phía sau, để ánh sáng có thể xuyên qua từng mảng màu, tạo nên hiệu ứng trong trẻo và rực rỡ như kính màu nhà thờ. Chính vì thiếu đi lớp nền bảo vệ, kỹ thuật này cực kỳ khó thực hiện, tỷ lệ hỏng rất cao, nên những tác phẩm Plique-à-jour luôn được xem là vô cùng quý hiếm.

Miniature paintings (Kỹ thuật vẽ thu nhỏ trên men)

Ở kỹ thuật này, mặt số enamel trở thành “tấm toan” thu nhỏ để nghệ nhân vẽ tranh. Họ sử dụng men màu như màu vẽ, tỉ mỉ phác họa từng chi tiết tí hon trên bề mặt, từ chân dung, phong cảnh đến các bố cục nghệ thuật phức tạp.

Mỗi lớp màu sau khi vẽ đều phải được nung để cố định và quá trình đó có thể lặp lại nhiều lần cho đến khi đạt được chiều sâu và sắc độ mong muốn. Miniature paintings vì thế được xem như hình thức hội họa thu nhỏ trên đồng hồ, kết hợp hoàn hảo giữa nghệ thuật và kỹ nghệ tráng men truyền thống.

Những thương hiệu có mặt số Enamel đẹp nhất hiện nay

Piaget Joyful Sharing Translucent Enamel

Piaget từ lâu đã nổi tiếng với nghệ thuật men trong suốt mang sắc màu tươi sáng và tinh tế. Trong bộ sưu tập Joyful Sharing, thương hiệu tiếp tục thể hiện nét thanh lịch và nữ tính qua những mặt số enamel có chiều sâu ánh sáng tuyệt đẹp. Lớp men trong suốt bao phủ lên họa tiết bên dưới tạo cảm giác mềm mại, rực rỡ nhưng vẫn giữ trọn sự sang trọng đặc trưng của thương hiệu Piaget.

Vacheron Constantin Métiers d’Art Explorers Grand Feu Enamel

Vacheron Constantin là một trong những bậc thầy tối thượng của nghệ thuật enamel. Dòng Métiers d’Art Explorers tái hiện các bản đồ cổ và những hành trình khám phá vĩ đại của nhân loại bằng sự kết hợp giữa Grand Feu và cloisonné. Những mặt số này không chỉ là tác phẩm trang trí mà còn kể lại câu chuyện lịch sử, được gói ghém trong độ tinh xảo bậc nhất của kỹ nghệ truyền thống.

Van Cleef & Arpels Lady Féerique Plique-à-jour and Colored Enamel

Vẻ đẹp thần thoại của Van Cleef & Arpels được thể hiện trọn vẹn qua kỹ thuật Plique-à-jour hiếm có. Ở dòng Lady Féerique, lớp men trong suốt như kính màu cho phép ánh sáng xuyên qua đôi cánh của nàng tiên, tạo nên hiệu ứng lung linh kỳ ảo. Đây là một trong những kỹ thuật khó nhất của nghệ thuật tráng men, và Van Cleef & Arpels đã đưa nó lên tầm cao tuyệt mỹ.

Voutilainen Starry Night Vine Cloisonné Enamel and Lacquer

Nghệ nhân độc lập Kari Voutilainen luôn thổi vào mặt số đồng hồ của mình một chất nghệ thuật rất riêng. Trong tác phẩm Starry Night Vine, ông kết hợp cloisonné với lớp lacquer Nhật Bản truyền thống, tạo ra hiệu ứng vừa sâu lắng vừa rực rỡ. Những đường viền vàng mảnh mai ôm lấy từng mảng men màu, tạo nên bức tranh thu nhỏ phản chiếu phong cách đặc trưng của Voutilainen.

Patek Philippe Ref. 7040/250G Flinqué Enamel

Patek Philippe sở hữu kỹ nghệ flinqué trứ danh, nơi lớp enamel được phủ lên nền guilloché chạm khắc tinh vi. Ở mẫu 7040/250G, ánh sáng phản chiếu qua men và vân guilloché tạo ra hiệu ứng lấp lánh mềm mại, vừa sang trọng vừa uyển chuyển. Đây là minh chứng hoàn hảo cho sự kết hợp giữa kỹ thuật hoàn thiện tinh xảo và thẩm mỹ kinh điển của thương hiệu Patek Philippe.

H. Moser & Cie. Heritage Perpetual Calendar Colored Enamel

Moser & Cie. tiếp cận enamel theo phong cách tối giản hiện đại. Những mặt số men chuyển màu của hãng tạo nên hiệu ứng “fumé enamel” đặc trưng: sắc màu đậm dần về rìa như đang tan vào không gian. Sự tinh tế này khiến mặt số trở nên sống động như một bức họa ánh sáng, đặc biệt ấn tượng khi kết hợp cùng lịch vạn niên Heritage Perpetual Calendar.

Jaquet Droz Petite Heure Minute Paillonnée Enamel

Jaquet Droz mang nghệ thuật cổ điển trở lại với kỹ thuật paillonnée, nơi những mảnh vàng siêu mỏng được sắp đặt thủ công rồi phủ nhiều lớp men trong lên trên. Khi hoàn thiện, mặt số tỏa ra ánh sáng lấp lánh, sang trọng và mang hơi thở hoàng gia. Đây là một trong những kỹ thuật đòi hỏi nhiều kiên nhẫn và độ chính xác cực cao, được thương hiệu Jaquet Droz gìn giữ như một di sản.

Kết luận

Mỗi mặt số tráng men là kết quả của hàng giờ lao động tỉ mỉ, sự nhẫn nại tuyệt đối và tay nghề được truyền qua nhiều thế hệ nghệ nhân. Khi hiểu về lịch sử, các kỹ thuật tráng men và những kiệt tác đến từ các thương hiệu danh tiếng, bạn sẽ càng cảm nhận rõ vì sao enamel được xem là một trong những đỉnh cao của nghệ thuật horology. TopWatch hy vọng bài viết giúp bạn có cái nhìn toàn diện hơn và tìm thấy sự rung động đặc biệt trước vẻ đẹp “bất tử” của những mặt số enamel nhé.